Հոկտեմբերի 5-9

1. Պատրաստվե՛ք ներկայացնելու.
Թեմա 5. «Մեծ Հայքի Արտաշեսյանների թագավորությունը»
Թեմա 6. «Մեծ Հայքի Արշակունյաց թագավորությունը 1-3-րդ դարերում»
/բանավոր, 10-րդ դաս., էջ 58-81, 82 91, նաև այլ աղբյուրներ/

Առաջադրանք.
 1. Ներկայացրե՛ք Արտաշես 1-ինի բարեփոխումները՝
-ռազմական
-վարչական
-հողային.
2. Ներկայացրե՛ք և գնահատե՛ք Արտաշատի հայ-հռոմեական պայմանագիրը
3. Ներկայացրե՛ք Մեծ Հայքի պետական կարգը Արշակունիների օրոք: /գրավոր-բլոգային աշխատանք/.

1․

Հողային բարեփոխումը Արտաշեսի օրոք խիստ սրվել էին հողի մասնավոր սեփականատերերի և գյուղական համայնականների միջև հակասությունները:  Ագարակատերերն անարգել զավթում էին համայնական հողերն ու գյուղացիներին զրկում իրենց գոյությունը պահպանելու միակ միջոցից: Բնականաբար, հողազուրկ գյուղացին այլևս չէր կարող հարկ վճարել պետությանը, դեռ ավելին` շահագրգռված չէր և չէր կարող զինվորագրվել բանակին: Համայնական հողերի անզուսպ յուրացումը տեղիք էր տալիս զինված ընդհարումների: Պետությունը չէր կարող անտարբեր դիտողի դերում լինել: Մոտ Ք.ա. 180 թ. Արտաշեսը հրապարակում է հրամանագիր հողային բարեփոխման վերաբերյալ, որի համաձայն` մասնավոր հողային տնտեսությունների (ագարակներ) սահմանները հստակորեն սահմանազատվում են համայնքին պատկանող հողերից: Այս հրամանագիրը մի կողմից` օրինականացնում էր ագարակատերերի մինչ այդ կատարած զավթումները, իսկ մյուս կողմից` պահպանում էր համայնքային սեփականությունը: Հողային բարեփոխման վերաբերյալ պատմահայրը վկայում է, թե «Արտաշեսը հրամայել է որոշել գյուղերի և ագարակների սահմանները…, կոփել է տվել քառակուսի քարեր և տնկել հողի մեջ»: Սահմանաքարերից շուրջ քսանը, որ ունեն Արտաշեսի անունով արամեերեն արձանագրություններ, հայտնաբերվել են Հայաստանի տարբեր շրջաններում: Դրանցից մի քանիսն այժմ ցուցադրվում են Հայաստանի պատմության պետական թանգարանում:                               

Ռազմավարչական և այլ բարեփոխումներ

Արտաշես Ա-ն զգալի ջանքեր թափեց ռազմական գործի վերակառուցման ուղղությամբ: Նա ստեղծեց կանոնավոր ու լավ զինված բանակ:Երկրի սահմանների պաշտպանությունը պատշաճ կազմակերպելու համար նա կազմեց չորս զորավարություններ: Մովսես Խորենացին այդ մասին վկայում է. «Զորքի իշխանությունն էլ (Արտաշեսը) չորս մասի է բաժանում արևելյան կողմի զորքը թողնում է (իր որդի) Արտավազդին, արևմտյանը տալիս է (իր որդի) Տիրանին, հարավայինը վստահում է (իր զորավար) Սմբատին, իսկ հյուսիսայինը՝ (իր որդի) Զարեհին»:Պետության կառավարումը բարելավելու նպատակով Արտաշես Ա-ն թագավորությունը բաժանեց 120 վարչական շրջանների կամ գավառների, որոնք հունա-հռոմեական հեղինակներն անվանում էին ստրատեգիաներ կամ պրեֆեկտուրաներ: Սրանց մի մասում հետագայում ձևավորվեցին նախարարական իշխանությունները: Արտաշեսը կարգավորեց արքունի գործակալությունները: Երկրի կառավարման կարևորագույն գործակալությունները՝ սպարապետությունը և հազարապետությունը, հանձնեց իր մերձավորներին:Թագավորական իշխանության հեղինակությունը ժողովրդի աչքում բարձրացնելու նպատակով Արտաշես Ա-ն սահմանեց թագավորի նախնիների պաշտամունքի կարգը: Արտաշատում կառուցեց Հայոց աշխարհի հովանավոր Անահիտ աստվածուհու տաճարը: Այնտեղ կանգնեցվեցին Արտաշեսի նախնիների արձանները, որոնց ժողովուրդը պետք է երկրպագեր: Տաճարներ կառուցվեցին նաև Հայաստանի մյուս քաղաքներում, ուր, բացի հայոց աստվածներից, դրվեցին նաև Զևսի, Հերակլեսի, Ապոլոնի, Աթենասի, Ափրոդիտեի և հունական այլ աստվածների արձանները:Արտաշեսը ճշգրտել է տվել օրացույցը, հստակեցրել տոմարը և կատարել բազում այլ բարեփոխումներ:Արտաշեսը հայտնի է «Բարի» և «Բարեպաշտ» տիտղոսներով: Կատարած բազում նշանավոր գործերի համար Արտաշես Ա-ի մասին ժողովուրդը ստեղծել է երգեր, վեպեր, ուր գովերգվել են նրա իմաստությունն ու քաջությունը, շինարարական գործունեությունը, շեշտվել է նրա սերը հայրենիքի նկատմամբ: Արտաշեսի նկատմամբ ժողովրդի սերը արտահայտվել է նաև նրանում, որ հայերն իրենց օտար ծագումով, բայց սիրելի թագավորներին անվանել են Արտաշես (Զենոն, Տրդատ Ա և այլն):Արտաշեսը մահացել է Ք.ա. շուրջ 160 թ.:

Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը

Արտաշես Ա-ն մեծապես հայտնի է նաև իր բարենորոգչական և վերափոխիչ քաղաքականությամբ, որ նա իրականացրել է Մեծ Հայքի տնտեսական, վարչական, ռազմական և այլ բնագավառներում: Կարևոր նշանակություն ունեցավ հատկապես երկրի նոր մայրաքաղաք Արտաշատի հիմնադրումը: Քաղաքը կառուցվել է Այրարատյան դաշտում, Երասխ և Մեծամոր գետերի ջրկիցում:Արտաշատի հիմնադրման վերաբերյալ արժեքավոր վկայություն է թողել Պատմահայր Մովսես Խորենացին. «Արտաշեսը գնում է այն տեղը, որտեղ Երասխը և Մեծամորը խառնվում են և այնտեղ բլուրը հավանելով, քաղաք է շինում և իր անունով կոչում է Արտաշատ»: Հույն պատմիչ Պլուտարքոսի հավաստմամբ, քաղաքի տեղանքն ընտրել է Կարթագենի վտարանդի զորավար Հաննիբալը, որն այդ ժամանակ ապաստան էր գտել Հայաստանում: Նա է նաև կազմել քաղաքի հատակագիծը և, թագավորի առաջարկությամբ, գլխավորել շինարարական աշխատանքները. «Կառուցվեց մեծ և շատ գեղեցիկ մի քաղաք, որին թագավորը տվեց իր անունը և այն հռչակեց Հայաստանի քաղաքամայր»: Հնագիտական պեղումները ցույց տվեցին, որ քաղաքը կառուցվել է ներկայիս Խոր Վիրապի տեղում, առևտրական նշանավոր տարանցիկ մայրուղիների խաչմերուկում: Քաղաքը շրջափակված է եղել բարձր, հզոր պարիսպներով, խրամով և պատվարով: Քաղաքի անառիկ դիրքը նկատի ունենալով՝ հռոմեացիներն այն անվանել են «Հայկական Կարթագեն»:Քաղաքը բնակեցնելու համար Արտաշեսը կարգադրում է այնտեղ տեղափոխել Երվանդաշատի բնակչության և ռազմական արշավանքների ժամանակ գերեվարվածների մի մասին: Շուտով Արտաշատը դարձավ Առաջավոր Ասիայի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային նշանավոր կենտրոններից մեկը: Արտաշես Ա-ի նախաձեռնությամբ թագավորությունում կառուցվեցին մի շարք այլ քաղաքներ, ինչպես օրինակ՝ Զարեհավանը, Զարիշատը և այլն: Այդ քաղաքներն անվանվել են ի պատիվ Արտաշեսի հոր՝ Զարեհի:

2․

Ք.ա. 66 թ. սեպտեմբերին Արտաշատում կնքվեց հայ-հռոմեական պայմանագիրը, որն իր ամբողջության մեջ, այնուամենայնիվ, պետք է համարել հաջողված: Ըստ պայմանագրի՝

Հայաստանը հօգուտ Հռոմեական հանրապետության հրաժարվում էր Ասորիքից, Փյունիկիայից, Պաղեստինից և Կիլիկիայից, այսինքն՝ Միջերկրական ծովի ափերից: Հայոց տերությունը սակայն պահպանում էր տերության միջուկը կազմող Մեծ Հայքի տարածքը:

Ծոփքն անջատվում էր Մեծ Հայքից և դառնում էր առանձին պետություն: Այստեղ թագավոր էր հաստատվում Տիգրան Կրտսերը՝ պայմանով, որ Տիգրան Բ-ի մահից հետո Մեծ Հայքն ու Ծոփքը դարձյալ միավորվելու էին մեկ պետության մեջ՝ Տիգրան Կրտսերի գահակալության ներքո:

Հայաստանը Հռոմին պետք է վճարեր 6 հազար տաղանդ ռազմատուգանք, մոտավորապես այդքան էլ արշավանքին մասնակցած զինվորներին և սպաներին: Հատկանշական է, որ ռազմատուգանքի գումարը վճարվելու էր Ծոփքի արքայական գանձարաններից:

Հայաստանը հայտարարվում էր «Հռոմեական ժողովրդի բարեկամ և դաշնակից»:

Վերջին կետը կարող է թողնել այն տպավորությունը, թե Հայաստանը կախյալ վիճակի մեջ էր դրվում Հռոմից: Սակայն հետագա իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ դա այդպես չէր: Հայաստանը պահպանեց իր լիակատար անկախությունը: Ընդհակառակը, Հռոմը արտաքին քաղաքականության բնագավառում խրախուսում էր Տիգրան Բ-ի հակապարթևական բոլոր ձեռնարկումները: Պարթևները դաշնակից Հռոմից ավելին էին սպասում, բայց Պոմպեոսը Տիգրանի հետ կնքած հաշտությունից հետո մտադիր չէր նպաստել Պարթևստանի ուժեղացմանը: Արևելքում ուժերի հավասարակշռությունը պահանջում էր պաշտպանել Տիգրան Բ-ին:

3․

Հայաստանում ավատատիրական հարաբերությունների ձևավորման շրջանում թագավորության գլուխ էր Արշակունիների հարստությունը։ Նրանց ժամանակաշրջանում ավարտուն տեսք և իրավական ձևակերպում ստացան՝ իշխող ազնվականության սեփականության ձևերը և նրանց ժառանգական իրավունքները, արտոնություններն ու պարտականությունները, տերունի-վասալ հարաբերությունների և կառավարման համակարգի սանդղաձև կառուցվածքը և այլն։ Այն կարգավորվում էր հայկական զորանամակով։Արշակունիների զինանշանը

Իշխող վերնախավի առաջին աստիճանը կազմում էին չորս կուսակալ «աշխարհների»՝ Աղձնիքի, Կորճայքի, Նոր Շիրականի և Գուգարքի իշխանները՝ բդեշխները, «աշխարհատեր» և գավառատեր նախարարները, ինչպես նաև կրոնի և գաղափարախոսության բարձրաստիճան սպասավորները՝ կաթողիկոսական տոհմերը։ Նրանք իրենց ավատատիրույթներում լիակատար տեր էին, սակայն երկրի գերագույն տիրոջը՝ արքային տված հավատարմության երդումը անխախտ պահպանելու, նրան ռազմական, վարչական և այլ ծառայություններ մատուցելու պայմանագրությամբ։ Բարձրաստիճան ազնվականների տիրույթները կոչվում էին «Հայրենիք» կամ «Հայրենականք», որոնք համարվում էին նրանց անտրոհելի տոհմական սեփականությունը և ժառանգաբար փոխանցվում էին ավագ գավակներին։ Յուրաքանչյուր նախարար օժտված էր վարչական և դատական իշխանությամբ, իր հպատակ բնակչությունից գանձում էր հարկեր ու տուրքեր, պահում էր սեփական զորք։

Բդեշխներն ու նախարարներր արքունիքում ժառանգաբար զբաղեցում էին իրենց հատկացված «գահերը» կամ «բարձ ու պատիվները», որոնց աստիճաններր կամ խիստ հերթականությամբ կանոնակարգված տեղերը (ըստ նրանց տնտեսական և ռազմական հզորության) ամրագրված էին արքունի «Գահնամակում»։ Հայոց արքան երկիրը կառավարում էր արքունիքին առընթեր վարչական մարմինների՝ գործակալությունների միջոցով։ Գործակալական պաշտոնները վարում էին տոհմիկ ազնվականության ներկայացուցիչները, հիմնականում՝ ժառանգաբար, սերունդներին փոխանցելով իրենց հմտությունները։

Peace and war

Peace is not real. There is no peace.

You are fighting for peace?

Fighting for peace? Like fucking for virginity?

People are always fighting for something meaningless. Obviously not for peace.

Do I really care about lands?

Do I care about lands more than I care about lives?

Was this war fair?

Is there anything fair in this world?

Can I blame someone?

Can I blame other contries because they don’t care about me?

Did I ever care about the war in Catatumbo and other countries?

No. Too far from me. Not dangerous.

And you are asking the world to care about Armenia and Artsakh. No one cares. This is life and it’s not fair — it’s cruel. Everyone cares about own benefits. You can’t beg the world to care about the war in your country. You can’t make the world understand that this wasn’t fair.

You know what wasn’t fair? Sending 18 year olds to the frontline. 18 year olds who knew nothing about wars. 18 year olds who had dreams. 18 year olds who barely started living. 18 year old children who missed their moms every night and dreamed of hugging them again.

Do you know what is not fair? Hoping to find yor 18 year old son’s body. THIS IS NOT FAIR. Burying your child’s leg or arm because they couldn’t find his whole body. THIS IS NOT FAIR.

You think moms who lost their sons care about lands?

Not going to sit and cry because people in Artsakh are burning their houses. They have to do that.

Not going to cry beause I will not be able to visit Dadivank again.

Let me cry for my generation first

My whole generation is dead. Some of them buryed, some of them not even found, some of them alive phisically but dead inside.

And this is not fair. But who cares? No one cares.

«Give peace a chance» said Lennon

And I’m answering him today— I don’t have «chances» to give. There’s no peace. Peace is a lie. There’s no peace for the parents who lost their children. There’s no peace for the soldiers who lost their friends.

«Make love, not war» Lennon said

And I’m answering— There is no love or passion left in me. There’s no hope left in me.

«Come to school»

I don’t have motivation to learn.

For what do I learn?

For what do I work?

For what do I marry?

For what do I give birth?

To send my husband to die for our homeland?

To send my child to die for our homeland?

«Give bith to 4,5,6 children»

Why the hell? To send them to the frontline?

No way. I am too selfish.

Maybe this war made us feel like we don’t want family?

Maybe this war made us feel like we don’t want children?

Maybe this war made us feel like we are dead?

I don’t have fairy tales to tell. Life is never fair we just need to survive.

And everyone will forget this in a few days. And everyone will start their normal life. And this is dirty. Smiles are dirty, tears are pretty!

I DON’T BELIEVE IN PEACE

I DON’T BELIEVE IN WAR

I DON’T BELIEVE IN ME

Շտեմարան

1)Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում բ:

2)Ամբերդ,Բաբկեն,Մեհրաբ,Դարբինյան

2) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում դ:

4)ընդհարում,անդադրում,անդադրում,անդրդվելի,երդիկ

3) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում թ:

4)Անգեղակոթ,հավկիթ,անգայթ, անխաթար:

4) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում տ:

4)խրտվիլակ,կրտսեր,գրտնակ,խուտուտ

5) Ո՞ր շարքի ոչ բոլոր բառերում է գրվում դ:

2)ջարդուխուրդ,Սեթրակ,ընդունարան

6) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում դ:

Վադևան,վարդավառ,Դադիվանք, Բերդաձոր

7) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում գ:

1)պատրույգ,ճրագալույց,նետաձիգ,ձագուկ

8) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում գ:

2)Լյուդվիկ,Լյուքսեմբուրգ,Բագրևանդ, Օգսեն

շտեմարան 2017-2018 մաս 3

16) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում դ:

3)լյարդ,Նվարդ,դրդել,հարդաշաղախ

17) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում դ:

2)կորնթարդ,Բաղդադ,հարդաշաղախ, լաջվարդ

18)Ո՞ր շարքի ոչ բոլոր բառերում է գրվում դ:

3)Վարդգես,ընդարմանալ,զարթոնք, խորդուբորդ

19) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում ձ:

1)վարձակ,որձկալ,հերարձակ,ձորձ

Շտեմարան 2017-2018 մաս 4

14) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում և:

2)արտևանունք,արժևորել,երևութական, երևանյան

15) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում և:

2)ինչևէ,հոգևոր,հետևակ,սևեռամիտ

16) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում և:

2)բևեռել,ոսկևորել,սեթևեթանք,հետևորդ

17) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում և:

2)թերևս,հևիհև,արժևորել,սևերես

18) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում և բառաձևերում է գրվում և:

3)ոսկևորված,բևեռախույզ,կարևորել, թևանցուկ

19)Ո՞ր շարքում կա բառ, որում չի գրվում եվ:

2)համաեվրոպական,ոսկեվարս, անկարևոր,հոգեվարք

20)Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում և բառաձևերում չի գրվում յ:

3)զգուշավոր,քնքուշ,մարգարեանալ,միակ

21)Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում և բառաձևերում է գրվում յ:

4)ամանորյա,Կարոյի,արյունարբու, քիմիայի

22) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում և բառաձևերում է գրվում յ:

գայիսոն,Եսայի,դշխոյական,Իսրայել

23) Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում և բառաձևերում է գրվում յ:

2)անցյալ,լռելյայն,հայեցողություն,եղյամ

Սեպտեմբերի 28-Հոկտեմբերի 2

1. Պատրաստվե՛ք ներկայացնելու.
Թեմա 3. «Վանի համահայկական թագավորությունը».
Թեմա 4. «Հայկազուն Երվանդականների թագավորությունը» /բանավոր, 10-րդ դաս., էջ 35-46, 47-55, նաև այլ աղբյուրներ/

Առաջադրանք.
1. Ներկայացրե՛ք Վանի արքաների կատարած բարեփոխումները և շինարարական աշխատանքները.
2. Համեմատե՛ք Վանի թագավորության և Հայկազուն Երվանդականների թագավորության պետական կարգը /գրավոր-բլոգային/.

Սարդուրի 1-ինը (Ք․ա․ մոտ 835-825թթ․) Ք․ա․ մոտ 830-ական թթ․ հիմնադրել է Տուշպան։ Նրա օրոք Վանի թագավորությունը տարածվում էր ոչ միայն Վանա լճի ավազանում, այլև Հայկական Տավրոսից հարավ՝ Տիգրիսի վերին հովտում։

Իշպուինի 1-ինը (Ք․ա․ մոտ 825-810թթ․) կատարել է շատ բարեփոխումներ։ Կառավարման սկզբնական շրջանում գրային բարեփոխմամբ ստեղծել է տեղական սեպագիր, իսկ գահակալության երկրորդ շրջանում կատարել է կրոնական բարեփոխում՝ ողջ թագավորության համար միասնական դիցարանի ստեղծումով։ Ռազմական բարեփոխմամբ նախկին դաշնային աշխարհազորը փոխարինվեց արհեստավարժ կանոնավոր բանակով։

Դրանց շնորհիվ Իշպուինին արձանագրեց առաջին խոշոր հաջողությունները Ք․ա․ 820-ական թթ․ վերջին՝ Ուրմիո լճի ավազանի հարավում ընդլայնելով թագավորությունը և ներառելով Արդինի-Մուսասիր երկիրը։ Դեպի հյուսիս կատարած արշավանքների արդյունքում նա Հայկական Պար լեռնաշղթան դարձրեց թագավորության հյուսիսային սահմանը։

Մենուայի միանձնյա կառավարման շրջանում (Ք․ա․ մոտ 810-786թթ․) Վանի թագավորությունը աննախադեպ վերելք է ապրում։ Երկիրը տնտեսապես հզորացնելու համար Մենուան կատարում է բազմաթիվ գործեր, որոնցից հատկապես նշանավոր է 72 կմ երկարությամբ <<Մենուայի ջրանցքի>> կառուցումը, որն օգտագործվում է մինչ օրս։

Մենուայի առաջին քայլերից մեկն է լինում Հայկական Պար լեռնաշղթայի արևելյան հատվածում ամրապնդվելը։ Այս տարածքի գրավումից հետո Արարատյան դաշտում՝ Արաքսի աջ ափին, Մենուան հիմնում է ռազմավարական խոշոր հենակետ՝ Մենուախինիլին։

Պետության հյուսիսարևմտյան սահմաններն ամրապնդելու նպատակով Մենուան արշավում է Դիաուխի(Տայք) երկրի դեմ և հարկատու դարձնում այն։

Հարավարևմտյան ուղղությամբ նրա բանակը հաղթարշավով հասնում է մինչև Ասորեստան։ Արևմուտքում Մենուայի զորքերն անցնում են Եփրատը և հարկատու դարձնում Մելիտեայի թագավորությունը։

Ուրմիո լճի ավազանի հարավում գտնվող Մանայի թագավորությունը լիովին ընդունում է Մենուայի գերիշխանությունը։ Ասորեստանի փորձերը՝ ինչ-որ կերպ կասեցնելու Վանի թագավորության առաջխաղացումը Ք․ա․ 791թ․, ավարտվում են անհաջողությամբ։

Մենուան առաջին հաղթանակներն է տանում տարածաշրջանի խոշորագույն պետության՝ Ասորեստանի նկատմամբ և համահայկական առաջին՝ Վանի թագավորությունը վերածում գերտերության։

Արգիշտի 1-ի գահակալության տարիներին (Ք․ա․ 786-764թթ․) Վանի թագավորությունը հասնում է հզորության գագաթնակետին։ Ք․ա․ 785-783թթ․ ընթացքում նա արշավում է դեպի Դիաուխի, իր տերությանն է միացնում Սևանա լճի ավազանի իշխանությունը, ամրապնդում է իր թագավորության դիրքերը Ուրմիո լճից հարավ-արևմուտք։

Ք․ա․ 782թ․ Արարատյան դաշտում հիմնադրում է Էրեբունի ամրոցը։ Ապա կառուցում է Արգիշտիխինիլին։

Հաջորդ տարի Արգիշտին ոչ միայն պարտության է մատնում ասորեստանյան զորքերին, այլև շարունակում է հաղթարշավը դեպի հարավ՝ Զագրոսյան լեռներով հասնելով մինչև Պարսուա և Բաբելոնի երկիր, որը ձգվում էր մինչև Պարսից ծոց։ Դրանով Արգիշտին շրջափակման մեջ է վերցնում Ասորեստանը 3 կողմից։

Այսպես՝ Արգիշտի 1-ի առաջնորդությամբ ստեղծվում է Վանի աշխարհակալությունը։

Արգիշտի 1-ինի բուն թագ․-ը ձգվում էր Ուրմիայի ավազանի հարավից մինչև Ջավախք, Սևանա լճի ավազանից և Կուր գետից մինչև անդրեփրատյան աջափնյա շրջաններ, Կորդվաց լեռներից մինչև Ճորոխի ավազան։

Նմանություններ

1․ միապետական են եղել, ունեցել են միապետ թագավոր

2․ համահայկական թագավորություններից են

3․ գործակալություններ են եղել

տարբերություններ

1․ռազմական ուժ

2․տնտեսական

3․մշակութային կյանք

3․ դիցարան

Սեպտեմբերի 22-25

1. Պատրաստվե՛ք ներկայացնելու.
Թեմա 1. Հայկական լեռնաշխարհը. Հայկական լեռնաշխարհը՝ հայոց հայրենիք, դիրքը, սահմանները…Գետերն ու լճերը…Վարչական բաժանումը.
Թեմա 2. Հայոց ծագումնաբանությունը. Հնդեվրոպական նախահայրենիք, հայոց ծագումնաբանության վերաբերյալ ավանդազրույցները, հայերի ծագման հարցը արդի պատմագիտության մեջ /բանավոր, Հայոց պատմության դասագիրք, 10-րդ դասարան, էջ 7-11, 21-24/

Առաջադրանք.
1. Ներկայացրե՛ք  Հայկական լեռնաշխարհը եզերող լեռնաշղթաները, բարձր լեռնագագաթները, խոշոր գետերը, լճերը, Մեծ Հայքի 15 նահանգները
2. Օգտվելով տարբեր աղբյուրներից՝ ներկայացրե՛ք հայոց ծագումնաբանության վերաբերյալ հայկական ավանդազրույցը /գրավոր-բլոգային/.
ԱՂԲՅՈՒՐԸ՝ «Հայոց պատմություն», 10-րդ դասարան
http://fliphtml5.com/fumf/qcjw/basic

Հայկական լեռնաշխարհի ընդհանուր բնութագիրը

Սկսելով նկարագրել լեռնաշխարհի դիրքն ու սահմանները նախ նշենք թե ինչ է իրենից ներկայացնում լեռնաշխարհ տերմինը։

Լեռնաշխարհը ֆիզիկաաշխարհագրական հասկացություն է։ Այն  լեռնաշղթաների, լեռնազանգվածների, սարահարթերի և միջլեռնային գոգավորությունների համադրություն է, որոնք միասնորեն ունեն ծովի մակարդակից ընդհանուր բարձր տեղադրություն:

Հայկական Լեռնաշխարհի տարածքը վաղ երկրաբանական անցյալում եղել է Թետիս օվկիանոսի հատակում։ Թետիս օվկիանոսը զբաղեցնում էր Գոնդվանա և Լավրասիա մայրցամաքների միջև ընկած տարածքը։ Այս մայրցամաքներից հողմահարված, տեղատարված նյութերը միլիոնավոր տարիների ընթացքում նստել են Թետիս օվկիանոսի հատակին, առաջացնելով նստվածքների հզոր համալիր։ Հետագայում Գոնդվանայից պոկված Արաբա-Սիրիական խոշոր բեկորը շարժվելով հյուսիս ճզմել է Թետիսի գեոսինկլինալին՝ առաջացնելով «լեռնային կղզի»։

Երկրաբանական պրոցեսների արդյունքում Թետիս օվկիանոսի տարածքում ձևավորվել է Ալպ-Հիմալայան գեոսինկլինալային գոտին:

Ալպ-հիմալայան գեոսինկլինալ

Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Հյուսիսային կիսագնդում: Ամբողջությամբ տեղադրված է մերձարևադարձային գոտում: Տեղադրված է Փոքր Ասիա թերակղզու արևելքից մինչև Կասպից ծով և Կոլխիդայի ու Կուր-Արաքսյան դաշտավայրերից մինչև Միջագետքի դաշտավայրը ձգվող տարածքում: Տեղադրված է Փոքրասիական բարձրավանդակի և Իրանական լեռնաշխարհի միջև։ Այն մոտ 500-700 մետրով բարձր է հարևան լեռնաշխարհներից և եզրավորված է ծալքաբեկորավոր լեռներով։ Այդ իսկ պատճառով էլ հաճախ կոչվել է լեռնային կղզի։ Լեռնաշխարհի միջին բարձրությունը 1850 մետր է։

Լեռնաշխարհը Միջերկրածովյան լեռնակազմական գոտու բարդ հանգույցներից է։ Այստեղ իրար են միակցվում ծալքաբեկորային լեռնաշղթաները, երիտասարդ հրաբխային լեռնազանգվածներն ու սարավանդները։ 

Հրաբուխներն ու երկրաշարժերը

Լեռնաշխարհն աշխարհում հրաբխականության վառ արտահայտություններ ունեցող տարածաշրջաններից է։ Այն դրսևորված է արտաժայթուկ և ներժայթուկ ձևերի բազմազանությամբ։ Ռելիեֆի ձևերը հատկապես ցայտուն են արտահայտված Միջնաշխարհի տարածքում։ Լեռնաշխարհը հրաբխային առաջացումների մի ընդարձակ տարածք է եզրավորված ծալքաբեկորավոր լեռներով։ Ծայրամասային լեռնաշղթաները հանդիսանում են բնական պատնեշ օդային զանգվածների ներթափանցման ճանապարհին։ Այդ իսկ պատճառով էլ տեղումների մեծ մասը թափվում է լեռնաշղթաների հողմահայաց լանջերին։ Դա է պատճառը, որ եզրային լեռները խոնավ են, իսկ ներքին շրջաններն աչքի են ընկնում կլիմայի ցամաքայնությամբ և չորությամբ։

Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Ալպ-Հիմալայան երկրաշարժաակտիվ գոտում։ Երկրաշարժի ուժգնությունը կարող է հասնել 11 բալի։ Ամենասեյսմոակտիվ շրջաններն են՝ Երզնկայի, Արարատյան ու Շիրակի դաշտերը։ Սեյսմոակտիվ են նաև Վայոց Ձորի, Ջավախքի, Զանգեզուրի տարածաշրջանները։

Լեռնակազմական երևույթները Հայկական լեռնաշխարհում դեռևս շարունակվում են: Դրա վկայությունն են Սարակն ու Թոնդրակ գործող հրաբուխները:

Սարակնի կալդերան

Լեռնաշխարհը ջրաբաշխ է։ Ջրային ցանցը պատկանում է Սև և Միջերկրական ծովերի, Կասպից լճի  և Պարսից ծոցի ավազաններին։ Որպես լեռնային երկիր հարուստ է ստորերկրյա ջրերով, որոնք հիմնականում առաջանում են մթնոլորտային տեղումների ներծծման միջոցով։

Հայկական լեռնաշխարհի տարածքն ու սահմանները

Լեռնաշխարհի սահմանները տարբեր երկրաբաններ ու աշխարհագրագետներ տարբեր կերպ են նշել։

Ըստ Գ.Թ. Շիրինյանի ֆիզիկաաշխարհագրական համալիր մեթոդի և մաթեմատիկական մոդելավորման մեթոդների համադրմամբ ստացված դիտարկման Հայկական լեռնաշխարհի ծայրակետի աշխարհագրական սահմաններն են

Հյուսիսում՝ նրա սահմանը Եշըլիրմակի գետաբերանից Սև ծովի ափագծով ձգվում է մինչև Ճորոխի գետաբերան, ապա լեռնաշխարհը եզրավորող ծալքաբեկորավոր լեռների հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան ստորոտներով շարունակվելով դեպի արևելք, հպվում է Կասպից ծովին:

Արևելքում՝ Կասպիական ծովափով ձգվում է մինչև Սեֆիդռուդի գետաբերանը, հետո այդ գետահովտով (90-60 մ լայնության շերտով) ձգվելով հասնում է Կզըլուզեն գետի ակունքը ու բարձրանում է Արմածին լեռնագագաթը (3173 մ):

Հարավում՝ սահմանագիծը անցնում է Միջագետքի հարթավայրի հյուսիսային եզրով, որտեղով անցնում է Արաբական և Եվրասիական քարոլորտային սալերի առճակատման գիծը, ու կտրելով Եփրատը միանում է Լևանտինյան բեկվածքագծին (Պազարճիկի գոգավորությունում)

Արևմուտքում՝ Մարաշի գոգահովտով, ապա Զահան գետով շարունակվում է հոսանքով վեր, հյուսիսիսց շրջանցում Բինբողա և Կիլիկյան Տավրոս լեռնաշղթաները, հետո Կըզըլըրմակի հովտով ձգվում Սվազի գոգհովիտ: Այնուհետև անցնելով լեռնանցքային անջրպետը, մտնում է Եշիլիրմակի հովիտ ու այդ գետով ընթանում մինչև Սև ծով:

Ըստ Գ.Թ. Շիրինյանի ֆիզիկաաշխարհագրական համալիր մեթոդի և մաթեմատիկական մոդելավորման մեթոդների համադրմամբ ստացված դիտարկման Հայկական լեռնաշխարհի տարածքը կազմում է 512 000 ք․կմ։

Սեպտեմբերի 15-18

Մուտքի դաս-«Պատմություն» դասընթացի նորագույն և արդի փուլը

ՆԱՐԵԿԱՑԻ

Արդ, նախ պետք է պարզել, թե ինչ է նշանակում Երգ Երգոց, և դրանով իսկ ուսանել նրա անբավ արժեքը: Երգ Երգոց նշանակում է օրհնությունների օրհնություն այնպես, ինչպես մենք սովոր ենք խորանի սուրբ սեղանը կոչել «սրբությունների Սրբություն», ինչպես ասում է հենց առաքյալը: Այսինքն, եթե եկեղեցին սրբություն է, ապա խորանը ևս սուրբ է, կրկին սուրբ և ավելի սուրբ: Նույնպես և այն բոլոր երգերից ու օրհնություններից գերազանց է: Ինչպես նորերից Ավետարանն այլ գրքերից ավելի սուրբ և պատվական է կոչվում, այնպես էլ նա է` հների մեջ: Հարկ է ասել, որ տաճարում երգում էին եղանակով, առավել ևս հանգավոր և մարգարեական հոգով, քան Դավթի սաղմոսները, որովհետև անմեկնելի է այդ սարսափելի խոսքերի մեջ թաքնված խորհուրդը: Եվ մարմնեղեններից ոչ ոք չի կարող հասկանալ դա, եթե հոգով Պողոսի պես չէ, որ երրորդ երկինքը բարձրացավ և լսեց անճառելի խոսքերը, որոնք խոսելը վեր է մարդու կարողությունից: Որովհետև այս լսելիքը ի զորու չէ լսելու Աստծո խորհուրդները, և ոչ էլ այս աչքերը` (հայելու) Աստծո տեսությունը:

Արդ, Սողոմոնը, կամենալով անճառելի բաներ պատմել, դրանք նմանեցրեց մարմնեղենների, այսինքն` հարսի և փեսայի, եղբորորդու և օրիորդի, դստեր և աղավնու, ստինքների և խունկի, թափված յուղի, խնձորի, այծյամի, Սողոմոնի, թագավորի, Երիուսաղեմ քաղաքի, պարտեզի և նմանատիպ` ակնահաճո, ախորժալուր և մտափափագ բաների: Քանզի ինչպես մանկանց ծնողները արժեքավոր բաները բարետես ամանի մեջ են թաքցնում, որովհետև նրանց համար արտաքին տեսքն ավելի ցանկալի է լինում, քան ներսում պահված գանձը, որպեսզի դրանով իսկ նրանց հորդորեն զգուշությամբ պահպանել ներսում եղածը, նույն կերպ և անուշ ու թանկագին յուղը` նարդոսը, ինչպես ինքն է ասում, ամանում է ամփոփվում, որովհետև անուշ հոտը բաց տեղում չի կարող մնալ, ինչպես որ Տերն իսկ սուրբ Ավետարանում ասում է, թե «Մի՛ նետեք ձեր մարգարիտները խոզերի առաջ», այսինքն` թե տկար լսելիքներին անճառելի բաներ մի՛ տվեք: Նույն հոգին Սողոմոնին սովորեցրեց հոգու լույսով տեսածը հայտնապես չսփռել և ամենևին չթաքցնել եկեղեցու խորհուրդները` թե՛ փրկությունը, թե՛ Քրիստոսի մարմնանալը և թե՛ այն ամենը, ինչ կրեց մարդկանց հանդեպ ունեցած սիրո համար` թե՛ մահը, թե՛ հարությունը, թե՛ մյուս անգամ գալուստը: Եվ այն ամենը, ինչ որ կա այնտեղ, պահվում է որպես սրբերի անիմանալի պարգևներ և առ Քրիստոս սրբերի սիրո տռփանք, որ արյամբ ու մահով կրեցին իրենց անձերի մեջ` սիրելով Քրիստոսին, ինչպես որ նա` մեզ, որ իր անսահման սերը մեզ հայտնելու համար ստիպված էր մարմին առնելու, նաև` իր սուրբ արյունը հեղել մեզ համար:

Նա, որ իբրև Աստված կարող էր մեզ իշխանաբար փրկել սատանայական բռնություններից, այդ արեց արդարությամբ և նրան բռնությամբ կապեց: Նույնիսկ դա խաղաղաբար արեց և ոչ տիրաբար:

Որպեսզի արդարությամբ և ողորմությամբ փրկվի մարդու գերությունը, այսինքն` մահը, որով արդարորեն դատապարտվեցինք հող դառնալ` պտղից չուտելու պատվիրանն անարգելու պատճառով, և արդար դատը, հակառակ որ ուներ իշխանություն, առանց արդարության չկատարեց: Եվ ինքը Ադամի մարմինը հագավ և նրա մահը իր վրա առավ և արդարությամբ փրկեց: Նաև արդարությանը ողորմություն խառնեց և ողորմությանը` արդարություն: Եվ այս ամենով ի ցույց դրեց մեր հանդեպ ունեցած անսահման սերը:

Այս ամենն է պատմում Երգ Երգոցը` եկեղեցու պայծառազարդությունը խաչով և խորանով, Տիրոջ մարմնով և արյունով, սուրբ ավազանով և սուրբ յուղով, Հին և Նոր Կտակարաններով, առաքյալներով և մարգարեներով, վարդապետներով, քահանաներով և ճգնավորներով, կույսերով և մարտիրոսներով, քրիստոնյա թագավորներով և համայն անբիծ ժողովրդով, որ պիտի հաստատեր եկեղեցու մեջ: Եվ նմանատիպ այլ անքննելի պարգևները, ինչպես նաև ուրիշները, որոնք առակավոր խոսքերով ցույց տվեց մեզ:

Ո՞ր պնդումն է սխալ Գրիգոր Նարեկացու <<Մատյան ողբերգության>> երկի վերաբերյալ։

1. Բանաստեղծը հանդես է գալիս որպես համայն մարդկության ներկայացուցիչ, որն իր վրա է վերցրել բոլորի մեղքերը
2. Տարբեր գլուխներում առաջ է քաշվում մեղքերից մաքրվելու, ապաշխարելու գաղափարը։
3. Որքան շատ են թվարկվում մարդկանց մեղքերը, այնքան խորանում են հոգու տառապանքն ու ողբերգությունը
4. Երկն ավարտվում է նրանով, որ մարդու հոգին թաղված է մեղքերի մեջ և փրկություն չունի

Գրիգոր Նարեկացու ո՞ր տաղից է տրված հատվածը

Աչքն ծով ի ծով ծիծաղախիտ ծաւալանայր յառաւօտուն,
երկու փայլակնաձև արեգական նման.
շողն ի ժմին իջեալ յառաւօտէ լոյս:

ՄԵՂԵԴԻ ԾՆՆԴՅԱՆ

Communication is not that easy

About the project:

This communication lesson plan is based on a short video presenting how miscommunication happens and how we can avoid it. The worksheet includes vocabulary tasks, listening comprehension and speaking practice.

Lesson activities

The lesson plan starts with a short warm-up. Students need to discuss a quote by Greek philosopher Epictetus as well as some more general questions connected with communication. Then, they move to a vocabulary task. They get a table with six verbs and need to complete the table with words that go with these verbs. After checking, students fill in the sentences with the correct form of the verbs from the table. Students then discuss these points as all sentences relate to communication and serve as a lead-in to the video.

Useful Expressions:

The last part of this communication lesson plan is built around phrases that we use when we don’t understand something, we want someone to clarify what they’ve said or when we want to be more specific. First, students need to complete a table with such phrases. Then, they have to read short dialogues and use the expressions from the table to complete them. Additionally, you can extend this lesson plan by doing some roleplay activities that can be found in many different ESL teaching sources.

A quote by Greek philosopher Epictetus: – We have two ears and one mouth so that we can listen twice as much as we speak.
Task 1: Discuss the questions.
• What does the quote mean? Do you agree with it?
• When we communicate, what is more important: listening or talking?
• What are the qualities of a good communicator?
• What problems might occur when communicating with someone?

1. The quote means we need to listen more than talk. It can’t be 100% right because if all of the people start listening twice more who will talk for them?
2. Both are very important but you learn more when you listen.
3. When we comunicate it’s important to shut up and listen, maybe even think for a few minutes and then start talking
4. The main problem is when people talk meanwhile and don’t listen to each other. Another problem is when you don’t know each others’ languages very well and sometimes you can understand things wrong (like me and my boyfriend)

Task 2: Complete the table with words that go with these verbs. Some words can be matched to more than one verb.

feedback, thoughts, ideas, confusion, meaning,
misunderstanding, miscommunication, message, animosity,
receive share grasp prevent interpret lead to

Receive feedback, recieve message, share feedback

Share thoughts, share ideas

Grasp meaning

Prevent misunderstanding, prevent miscomunication, prevent animosity, prevent confusiom

Interpret thoughts, interpret ideas

Lead to confusion, lead to misunderstanding, lead to miscomunication, lead to animosty

Task 3. Fill in the sentences with the correct form of the verbs from the table above and then discuss these points.
• Asking people questions usually prevents miscommunication.
• One of the most common reasons that leads to misunderstandings is the
use of complicated sentence structures.
• It only makes sense to share positive feedback as it keeps everyone happy.
• People with various knowledge, experience and cultural backgrounds
interpret messages in a different way.

Task 4. Watch the first part of a video (to 3:10) titled “How miscommunication happens (and how to avoid it)” and choose correct answers.

1) The transmission model:
A. means that communication is a one-way process
B. involves communicating complex concepts
C. includes feedback from the other person
2) In the transactional model:
A. there is no exchange of information
B. just one person assigns meaning
C. people give and receive feedback
3) Perceptual filters….
A. improve communication by adding extra information
B. limit the number of messages we receive
C. change meanings and interpretation of messages we receive

Task 5. Complete these rules of good communication with words given below.

filters, gut, open, express. engage,

1: Engage actively with the verbal and nonverbal feedback of others, and adjust your message to facilitate greater understanding.

2: Listen with your eyes and ears, as well as with your gut . Remember that communication is more than just words.

3: In the rush to express ourselves, it’s easy to forget that communication is a two -way street. Be open to what the other person might say.

4: Be aware of your personal perceptual filters . Elements of your experience, including your culture, community, and family, influence how you see the world.

Task 6: Watch the second part of the video (from 3:10) and check your answers in the previous exercise.

Task 7: Discuss the rules above. What do they mean? How easy do you think it is to follow these rules?

If you asked me this question two years ago I would say it’s very easy because I was not arguing with people. Now I’m in a relationship and I realised that I started arguing almost every day and even if I know I’m wrong I don’t admit it. Two years ago following these rules was very easy for me now it’ss extremly difficult.

8. Discuss the questions.
   • Do you think that people tend to use too many words to communicate their ideas?
   • What can we do to be better communicators?
   • In what kinds of situations do you have to ask someone to rephrase what they’ve said?

I think people use too many words to communicate their ideas and it makes me nervous. I know they can explain what they mean in a minute but they talk for hours to make themselves seem smart.

We should follow the rules we learn.

If you couldn’t hear or understand you should ask to rephrase. Usually I force to rephrase if I didn’t like what they said

8. Match phrases to correct categories.

• In other words, …
• I don’t quite follow….
• Can you elaborate on that?
• I don’t fully understand…
• Could you be more specific?
• I didn’t catch that.
• Could you repeat?
• To put it another way…
• Just to be clear, you’re
suggesting that…
• To be more specific….
• Can you say that again?
• I don’t get it…
• Would you mind speaking more
slowly?
• So, you’re saying that…
• If I understand you correctly…
• Correct me if I’m wrong, but
you’re saying that…
• Let me clarify that…

1: You want someone to clarify
what they’ve said

I don’t fully understand…

Could you be more specific?

I didn’t catch that.

I don’t get it…

Would you mind speaking more
slowly?

2: You didn’t hear something

I don’t quite follow….

Could you repeat?

Can you say that again?

3: You want to explain/clarify something
you’ve already said

In other words, …

To put it another way…

4: You want to check if you understand what
someone has just said

Can you elaborate on that?

So, you’re saying that…

If I understand you correctly…

Correct me if I’m wrong, but
you’re saying that…

Let me clarify that…

Առցանց ընթերցարան: Վիլյամ Սարոյան, Ծիծաղ

– Դուք ուզում եք, որ ես ծիծաղե՞մ: Նա իրեն միայնակ և անզոր էր զգում դատարկ դասարանում, բոլոր տղաները տուն էին գնում՝ Դեն Սիդը, Ջեյմս Միսիպպոն, Դիկ Կորկորանը, նրանք բոլորը քայլում էին Հարավային Խաղաղականի երկաթգծի երկայնքով՝ ծիծաղելով, խաղալով, իսկ Միսս Ուիսիգի այս խելացնոր միտքը տանջում էր իրեն:- Այո:Անժպիտ շուրթեր, դողոցք, աչքեր, այդքան սրտառուչ մելամաղձություն:- Բայց ես չեմ ուզում ծիծաղել:Տարօրինակ էր: Ամբողջ աշխարհը, իրադարձությունները, դրանց առաջացման ուղիները:- Ծիծաղի՛ր:Աճող էլեկտրական լարվածությունը,ուսուցչուհու համառությունը, մարմնի ու ձեռքերի ջղային շարժումները, նրանից եկող սառնությունը և տղայի ատելի վիճակը:- Ախր ինչու՞:Ինչու: Ամեն ինչ կապանքների մեջ, ամեն ինչ անհրապույր ու տգեղ, բռնադատված մտածողություն, մի տեղ էլ՝ թակարդն ընկած, ո՛չ զգացում, ո՛չ իմաստ:- Որպես պատիժ: Դու ծիծաղեցիր դասարանում: Այժմ որպես պատիժ պետք է ծիծաղես, մեկ ժամ, մեն-մենակ, ինքդ քեզ: Շտապիր, արդեն անտեղի կորցրել ես չորս րոպե:Զզվելի էր և բոլորովին էլ զվարճալի չէր, որ քեզ պահեին դասերից հետո և խնդրեին, որ ծիծաղես: Այդ գաղափարի մեջ չկար ոչ մի իմաստ: Ինչի՞ վրա ծիծաղեր: Մարդ չէր կարող հենց այնպես ծիծաղել: Դրա նման մի բան պիտի լիներ, զվարճալի կամ փքուն, ծիծաղաշարժ բան: Այդպես տարօրինակ էր, ուսուցչուհու քայլվածքը, տղային նայելու նրա ձևը, մանրախնդրությունը՝ ամեն ինչ վախեցնող էր: Ի՞նչ էր ուզում իրենից: Եվ դպրոցի հոտը, հատակի մեջ ներծծված մածուկը, կավճի փոշին, այդ մտքի հոտը, երեխաների գնալը՝ միայնություն, տխրություն:- Ներեցեք, որ ծիծաղեցի:Ծաղկի պես կքված, ամոթահար էր: Նա զղջում էր, ոչ թե պարզապես կեղծում: Նա ցավում էր ոչ թե իր՝ այլ ուսուցչուհու համար: Ջահել աղջիկ էր, ուրիշին փոխարինող, ժամանակավոր ուսուցչուհի: Եվ նրա մեջ կար այդ տխրությունը, այնպե՜ս հեռավոր, այնպե՜ս դժվար հասկանալի: Այդ տխրությունը գալիս էր աղջկա հետ ամեն առավոտ: Եվ տղան ծիծաղել էր դրա վրա: Ծիծաղաշարժ էր այն, ինչ աղջիկն ասում էր, ինչպես էր աչքերը հառած ամեն մեկին նայում և ինչպես էր շարժվում: Տղան ամենևին էլ ծիծաղելու տրամադրություն չէր ունեցել, բայց հանկարծ ծիծաղել էր, և ուսուցչուհին նայել էր նրան, իսկ տղան՝ նրա դեմքին: Եվ մի պահ՝ այդ տարտամ հարաբերումը: Դրանից հետո՝ զայրույթը, ատելությունը ուսուցչուհու աչքերում – «Դու կմնաս դասերից հետո»:Նա չէր ցանկացել ծիծաղել, դա պարզապես պատահել էր և նա զղջում էր, նա ամաչում էր, ուսուցչուհին պետք է հասկանար, չէ՞ որ ինքը նրան ասում էր, ա՜յ քեզ բան:- Ժամանակ ես վատնում, ծիծաղելը սկսիր:Նա մեջքով էր կանգնած և ջնջում էր գրատախտակի վրա գրված բառերը՝ Աֆրիկա, Կահիրե, բուրգեր, սֆինքս, Նեղոս և 1865, 1914 թվերը:Լարված էր, թեև նա մեջքով էր կանգնած: Դասարանում լռություն էր՝ շեշտված ու չափազանցված նրա դատարկությամբ, որ ստույգ էր դարձնում տղայի միտքը, աղջկա միտքը, նրանց վիշտը՝ կողք-կողքի, իրար բախվելիս: Ինչու՞: Տղան ուզում էր բարեկամ լինել: Այդ առավոտ, երբ ուսուցչուհին մտել էր դասարան, տղան ցանկացել էր հետը բարեկամանալ: Նա անմիջապես զգաց ուսուցչուհու տարօրինակությունը, արտասովորությունը, ուրեմն՝ ինչու՞ էր ծիծաղել: Ինչու՞ էր ամեն ինչ կեղծորեն պատահել, ինչու՞ ինքը պիտի լիներ ուսուցչուհուն վիրավորողը, երբ սկզբից ևեթ ցանկացել էր բարեկամ լինել:- Չեմ ուզում ծիծաղել:Հակառակություն և միևնույն ժամանակ լաց, ամոթալի լաց կար նրա ձայնի մեջ: Ի՞նչ իրավունքով են ստիպում իրեն աղճատելու իր ներսում անարատ մի բան: Դաժան լինելու միտք չի ունեցել, ինչու՞ ուսուցչուհին չպետք է ի վիճակի լինի հասկանալու իրեն: Տղան սկսեց ատելություն զգալ նրա ապուշության, նրա կամքի համառության հանդեպ:«Ես չեմ ծիծաղի», – մտածում էր նա: – «Թող կանչի Միստր Քեյզվիլին և ինձ մտրակել տա, մեկ է՝ չեմ ծիծաղի: Սխալմունք էր: Մտքումս կար լաց լինել, գուցե ուրիշ մի բան: Ծիծաղելու միտք չունեի: Ես կդիմանամ ծեծին, մե՜ծ բան, դա ցավոտ է, բայց ո՛չ սրա պես: Ես զգացել եմ, որ մտրակել են հետույքիս: Ես գիտեմ տարբերությունը»:Լավ, թող իրեն ծեծեն, ի՜նչ հոգ դրանից: Մտրակը կծում է, և ինքը կարող է մի քանի օր սուր ցավ զգալ այդ մասին մտածելով: Թեկուզ այդպես թող շարունակեն և ստիպեն ծռել մեջքը, միևնույն է, չի՛ ծիծաղելու:Տղան տեսավ, թե ինչպես ուսուցչուհին նստեց իր աթոռին ու աչքերը հառեց իր վրա և որ բղավելուց նա հիվանդ և ապշած տեսք ուներ: Եվ դարձյալ տղայի կոկորդով դեպի բերանը բարձրացավ կարեկցանքը՝ սիրտ խառնող կարեկցանքը նրա հանդեպ: Եվ ինչու՞ էր ինքն այսքան անհանգստություն պատճառում մի խեղճ, փոխարինող ուսուցչուհու, որ իրեն իրոք դուր էր գալիս: Ոչ թե ծեր և տգեղ ուսուցչուհի. այլ սիրունիկ, փոքրիկ մի աղջիկ, որ հենց սկզբից վախեցած էր:- Խնդրեմ, ծիծաղի՛ր:Եվ ինչպիսի՜ հեզություն. ոչ թե իրեն կարգադրելով, այլ հիմա՝ խնդրելով, խնդրելով ծիծաղել, երբ ինքը չի ուզում ծիծաղել: Ի՞նչ պետք է մարդ աներ ազնվորեն, ի՞նչ պետք է աներ, որ արդար լիներ, իր սեփական կամքով, ոչ պատահաբար՝ սխալ արարքների պես: Իսկ ի՞նչ էր մտածում ուսուցչուհին: Ի՞նչ հաճույք կարող էր ստանալ՝ լսելով իրեն ծիծաղելիս:Ի՜նչ ապուշ աշխարհ է, մարդկային տարօրինակ զգացումներ, գաղտնապահություն, ամեն մեկը պարփակված ինքն իր մեջ, ուզելով մի բան և միշտ ստանալով ուրիշը, ցանկանալով տալ մի բան և միշտ տալով այլ բան:Լավ: Կծիծաղի: Հիմա կծիծաղի, ոչ թե իր, այլ նրա համար, նույնիսկ եթե դա իրեն զզվեցնում է, կծիծաղի: Ուզում էր իմանալ ճշմարտությունը, ինչպիսի՞ն էր այդ ճշմարտությունը: Ուսուցչուհին նրան չէր ստիպում, այլ խնդրում էր, աղերսում էր ծիծաղել: Տղան չգիտեր, թե ինչու՞ է դա այդպես, բայց ուզում էր իմանալ: Նա մտածեց՝ «Գուցե կարողանա՞մ մտածել մի ծիծաղելի պատմության մասին»: Եվ փորձել սկսեց վերհիշելու այն բոլոր ծիծաղաշարժ պատմությունները, որ երբևէ լսել էր: Բայց շատ տարօրինակ էր, չէր կարողանում վերհիշել մի հատիկ անգամ: Իսկ այն զվարճալի բաները՝ թե ինչպես էր Էննի Գրենը քայլում, դեհ, դա երբեք էլ զվարճալի չէր: Իսկ Հենրի Մայուն, որ ծիծաղեցնում էր «Հայավաթի» տողերը սխալ արտասանելով: Ոչ մեկն էլ ծիծաղելի չէր: Սովորաբար դա իրեն ստիպում էր ծիծաղել այնքան ժամանակ, մինչև որ դեմքը կարմրում էր և շունչը կտրվում: Իսկ այժմ սառած և աննպատակ բան էր թվում: Դեհ, դա ծիծաղելի չէր, ինքը չէր կարողանում ծիծաղել դրա վրա, այ քեզ բան:Լավ, ինքը հենց այնպես կծիծաղի, այնպիսի ազդեցիկ ծիծաղով, ինչպես դերասանը՝ հա՛, հա՛, հա՛: Աստված իմ, ինչ դժվար է: Իրեն համար աշխարհի ամենահեշտ բանը, իսկ հիմա չի կարողանում մի փոքր քրքջալ:Մի կերպ նա սկսեց ծիծաղել՝ զգալով իրեն ամոթահար, զզվելի: Տղան վախենում էր նայել ուսուցչուհու աչքերի մեջ, ուստի նայեց ժամացույցից վեր և փորձեց շարունակել ծիծաղը: Ապշելու էր, խնդրել մի տղայի մեկ ժամ ծիծաղել ոչ մի բանի վրա, աղերսել ծիծաղել՝ առանց նրան որևէ առիթ տալու: Բայց նա կանի այդ, գուցե ոչ մեկ ժամ, բայց մի կերպ կփորձի: Ինքը պետք է մի բան անի: Ամենածիծաղելին իր ձայնն էր, իր ծիծաղի կեղծությունը, և քիչ անց դա իսկապես սկսեց դառնալ ծիծաղելի, զավեշտական մի բան, դա նրան երջանկացնում էր, որովհետև անկեղծորեն ծիծաղեցնում էր: Այժմ նա իրապես ծիծաղում էր՝ ամբողջ կրծքով, ամբողջ եռանդով, ծիծաղում էր իր ծիծաղի կեղծության վրա: Իսկ ամբողջ ամոթը գնալով հեռանում էր, որովհետև այդ ծիծաղը կեղծ չէր. դա իրական էր և դատարկ դասարանը լեցուն էր իր ծիծաղով: Եվ ամեն ինչ թվում էր լավ, ամեն ինչ լուսաշող էր և երկու րոպեն արդեն անցել էր, և նա սկսեց մտածել իսկապես ծիծաղաշարժ բաների մասին, ամենուրեք, ամբողջ քաղաքում՝ ինչպես էին մարդիկ քայլում փողոցներում, ջանալով պատվարժան տեսք ունենալ, բայց ինքը գիտեր, իրեն չէին կարող հիմարացնել, գիտեր, թե որքանով են նրանք պատվարժան և ինչպես էին մեծ բիզնեսով զբաղվում և այդ ամենը փքուն ու կեղծ էր և ստիպում էր իրեն ծիծաղել: Նա հիշեց Փրեսբիտերյան եկեղեցու քարոզչին, նրա կեղծ ձևով աղոթելը. «Օ, Աստված, քո կամքն է…», և ոչ ոք չէր հավատում աղոթողներին և այդ պատվարժան մարդկանց՝ խոշոր ավտոմեքենաներ, կադիլակներ, պեկարդներ ունեցող, արագորեն երկրի մի ծայրից մյուսը ընթացող, կարծես ինչ-որ տեղ ունեին գնալու և նվագախմբի հրապարակային համերգները, ամբողջ այդ կեղծ իրականությունը ստիպում էր նրան իսկապես ծիծաղել: Եվ մեծ տղաները, որ տարփալից հետամտում էին մեծ աղջիկներին, և քաղաքում վեր ու վար անող տրամվայները՝ իրենց ոչ ավելի քան երկու ուղևորով, զվարճալի էին: Եվ այդ մեծ մեքենաները, որ տանում էին մի ծեր կնոջ և մի բեղավոր մարդու: Եվ նա ծիծաղեց մինչև շնչասպառ եղավ, դեմքը կարմրեց և հանկարծակի չքացել էր ամոթխածությունը և ծիծաղում էր նայելով Միսս Ուիսիգին. և հանկարծ ցնցվեց՝ Աստված իմ, արցունքներ կային նրա աչքերում: Ի սեր Աստծո ինքը նրա վրա չէր ծիծաղել: Ծիծաղել էր բոլոր այն հիմարությունների, բոլոր հիմար բաների վրա, որ մարդիկ անում էին օրեցօր, ամբողջ այդ կեղծության վրա: Զզվելի էր, ինքը միշտ ուզում էր ճիշտ բան անել, և միշտ հակառակն էր ստացվում: Ցանկանում էր իմանալ՝ ինչու՞, ի՞նչ էր պատահել նրան, ի՞նչ էր թաքնված նրա հոգու խորքում: Տղան ծիծաղել էր աղջկա համար, և ոչ իրեն հաճույք պատճառելու: Եվ ահա նա՝ դողդողալիս, աչքերը թաց, որոնցից արցունքներ էին հոսում, դեմքը տագնապահար: Իսկ տղան տակավին ծիծաղում էր՝ սրտում եղած զայրույթից, վշտից ու հուսախաբությունից: Նա ծիծաղում էր աշխարհի բոլոր սրտաշարժ բաների վրա, որոնց համար լալիս են բարի մարդիկ. փողոցի թափառական շները, հոգնած ձիերը՝ խարազանվելիս ու գետնին տապալվելիս, երկչոտ մարդիկ՝ մտերմաբար խորտակված փարթամ ու դաժան մարդկանց կողմից, ճարպոտ ու փքուն ներքնապես, և փոքրիկ թռչունները՝ մայթերին անշունչ ընկած, և ամենուրեք մարդկանց իրար չհասկանալը, մշտնջենական հակամարտությունը, դաժանությունը, մի բան, որ մարդուն դարձնում է չարսիրտ, մի նսեմ առաջադիմություն: Եվ զայրույթը փոխեց նրա ծիծաղը, և աչքերից սկսեցին արցունքներ հոսել: Երկուսով, մեն-մենակ դատարկ դասարանում, միասին իրենց միայնությամբ, եղբայր ու քույր, երկուսն էլ ծարավի էին կյանքի պարզության և առաքինության, երկուսն էլ ուզում էին բաժանել իրենց ճշմարտությունը մեկը մյուսի հետ, և դեռ ինչ-որ ձևով երկուսն էլ օտար էին, իրարից հեռացած ու միայնակ: Տղան լսեց ինչպես ուսուցչուհին խեղդեց հեծկլտոցը և այն ժամանակ ամեն ինչ շուռ եկավ: Տղան լալիս էր, բացարձակ ու անկեղծ լացով, երեխայի պես կարծես իսկապես ինչ-որ բան էր պատահել: Նա թաքցրեց իր դեմքը ձեռքերի մեջ, կրծքավանդակը վեր ու վար էր լինում ու նա մտածում էր, որ չի ուզում ապրել, եթե ամեն ինչ այդպես է, ինչպես կա, նա ուզում էր մեռնել: Տղան չգիտեր, որքան ժամանակ է լաց եղել և հանկարծ զգաց, որ այլևս ոչ լալիս է, ոչ ծիծաղում և սենյակում անչափ լուռ է: Ինչ ամոթալի բան: Վախենում է գլուխը բարձրացնել ու նայել ուսուցչուհուն: Զզվելի իրավիճակ:- Բե՛ն:Ձայնը խաղաղ էր, հանգիստ, հանդիսավոր: Ինչպես կարող էր ինքը երբևէ նայել ուսուցչուհուն:- Բե՛ն:Նա բարձրացրեց գլուխը: Ուսուցչուհու աչքերը չոր էին, իսկ դեմքն ավելի պայծառ ու գեղեցիկ էր թվում, քան երբևէ:- Խնդրեմ, սրբիր աչքերդ, թաշկինակ ունե՞ս:- Այո:Նա սրբեց թաց աչքերը, մաքրեց քիթը: Ի՜նչ սիրտ խառնելու բան է աշխարհը: Ի՜նչ անգույն է ամեն ինչ:- Քանի՞ տարեկան ես, Բե՛ն:- Տասը:- Ի՞նչ ես պատրաստվում անել: Ես նկատի ունեմ…- Չգիտեմ:- Ո՞վ է հայրդ:- Դերձակ է:- Այստեղ քեզ դու՞ր է գալիս:- Երևի, այո:- Եղբայներ, քույրեր ունե՞ս:- Երեք եղբայր, երկու քույր:- Երբևէ մտածե՞լ ես մեկնելու մասին, ուրիշ քաղաքներ:Հաճելի էր, երբ իր հետ խոսում էին ինչպես մեծի՝ հետաքրքրվելով իր գաղտնիքներով:- Այո:- Ու՞ր:- Չգիտեմ, երևի Նյու-Յորք, կամ գուցե մեր հին երկիրը:- Հին երկի՞րը:- Միլան՝ հայրիկիս ծննդավայրը:- Օհ:Նա ուզում էր հարցնել ուսուցչուհու մասին՝ որտեղ է եղել, ուր է գնում, նա ցանկանում էր մեծացած լինել, բայց վախենում էր: Ուսուցչուհին գնաց հանդերձարան, բերեց իր վերարկուն, գլխարկը, պայուսակը: Սկսեց վերարկուն հագնել:- Վաղն այստեղ չեմ լինելու: Միսս Շորբն արդեն լավ է, ես մեկնում եմ:Տղան տխրություն զգաց: Տղան ոչինչ չէր կարողանում մտածել, որ խոսեր: Աղջիկը կապեց վերարկուի գոտին, դրեց գլխարկը՝ ժպտալով: Ա՜յ քեզ բան, սա ի՞նչ աշխարհ է: Սկզբում ստիպեց ծիծաղել, հետո լացացրեց, հիմա էլ՝ սա: Եվ դա զգացնել տվեց իրեն թե որքան միայնակ է աղջիկը: Ու՞ր էր նա գնում, երբևէ նորից կտեսներ նրան:- Բեն, հիմա կարող ես գնալ:Այդ ժամանակ նա նայում էր վեր՝ ուսուցչուհուն և չէր ուզում գնալ: Ուզում էր նստել ու նայել նրան: Տղան վեր կացավ դանդաղորեն ու գնաց հանդերձարան՝ գլխարկի ետևից: Նա քայլեց դեպի դուռը, վատ զգալով իր միայնությունից և շուռ եկավ՝ վերջին անգամ նայելու նրան:- Մնաք բարով, Միսս Ուիսիգ:- Մնաս բարով, Բեն:Հետո տղան արագորեն վազում էր դպրոցը բոլորած հողամասով, իսկ մանկամարդ, փոխարինող ուսուցչուհին կանգնած բակում՝ աչքի պոչով հետևում էր նրան: Բենը չգիտեր՝ ինչ մտածեր, բայց գիտեր, որ շատ տխուր է և վախենում էր ետ նայել ու տեսնել, թե նայու՞մ է նա իրեն: Տղան մտածեց. “եթե շտապեմ, գուցե հասնեմ Դեն Սիդին և Դիկ Կորկորանին ու մյուս տղաներին և ժամանակին հասնեմ քաղաքից մեկնող ապրանքատար գնացքին: Լավ է, ոչ ոք ոչինչ չի իմանա: Ոչ ոք երբեք չի իմանա, թե ինչ է պատահել, ինչպես է ինքը ծիծաղել ու լաց եղել:Նա վազեց ամբողջ ճանապարհը մինչև Հարավային Խաղաղականի երկաթուղին: Բոլոր տղաները գնացել էին, գնացքն էլ էր մեկնել: Նա նստեց էվկալիպտի ծառի տակ՝ ամբողջ աշխարհը թվում էր տակնուվրա եղած: Ապա կրկին սկսեց լալ:

Հարցարան

1. Կարճ՝ մի քանի նախադասությամբ ներկայացրեք պատմվածքը:
2. Ինչ եք հասկանում ծիծաղ ասելով:
3. Ինչու է մարդը ծիծաղում:
4. Ծիծաղը դրական, թե բացասական երևույթ է:
5. Որ դեպքում է ծիծաղը համարվում բացասական երևույթ:
6. Միջնադարյան գեղանկարչություն. որ հերոսներն են ծիծաղում:
7. Ծիծաղող գրական հերոսներ:
8. Ծիծաղի դերը մեր կյանքում:
9. Գրեք պատում՝ ընտրելով տրված վերնագրերից մեկը կամ առաջարկելով այլ վերնագիր՝ Իմ ծիծաղը… Սիրում եմ ծիծաղել, երբ… Ծիծաղը կորցրած մարդը…

1. Պատմվածքը երիտասարդ ուսուցչուհու ու տասը տարեկան տղայի մասին էր։ Տղան առանց ցանկանալու ծիծաղել էր ուսուցչուհու վրա, իսկ ուսուցչուհին փորձում էր պատժել նրան։ Տղան պիտի մեկ ժամ առանց պատճառի ծիծաղեր։ Երբ նա սկսեց ծիծացել, զգացմունքները տակն ու վրա եղան։ Կարծում եմ սա բավականին մեծ հոգեբանական ճնշում էր տասը տարեկան երեխայի համար։
2. Ծիծաղը զգացմունքներդ արտահայտելու միջոց է։
3. Հիմնականում ուրախությունդ ես ծիծաղով արտահայտում, բայց հաճախ մարդիկ վիշտն են թաքցնում ծիծաղի տակ։
4. Ծիծաղը կարող է լինել դրական և բացասական կախված իրավիճակից։
5. Կարող է լինել բացասական, եթե քո ծիծաղով ինչ-որ մեկին վիրավորում ես։
6. Չեմ կարողանում գտնել միջնադարյան գեղանկարչություն որևէ հերոս, ով ծիծաղում էր։ Տպավորություն է, որ նույնիսկ ժպիտն էր արգելված։

7․ <<Մարդը, որ ծիծաղում է>> ստեղծագործության հերոս Գվինպլայնը

8․ Ինչպես ասացի ծիծաղը դրական զգացմունքներն արտահայտելու միջոց է։ Առանց դրա ավելի դժվար կլինի հասկանալ միմյանց։ Ինչպիսի տրամադրություն ունի դիմացինդ և որքան նրան դուր եկավ քո կատակը։

9․ Ծիծաղը կորցրած մարդը

Դժվար է ապրել ծիծաղը կորցնելուց հետո։ Եթե կորցրել ես ծիծաղդ նշանակում է ուրախություն չես զգում։ Օրինակ՝ երբ հարբուխ ունես ուտում ես, բայց համը չես զգում։ Գիտես, որ երբ հարբուխդ անցնի նորից կզգաս քո սիրելի ուտեստի համը։ Երբ ծիծաղդ ես կորցնում չգիտես կվերադառնա, թե ոչ։ Եթե ծիծաղդ կորցրել ես հավանաբար ամեն ինչ ես կորցրել։ Ուրախությունդ ես կորցրել։ Չես ուզում ուտել, քնել, դուրս գալ տանից ու առհասարակ ապրել։ Մարդու գերագույն նպատակը երջանկության զգացողությունն է։ Հազարավոր մարդիկ տարբեր պատճառներով կորցնում են իրենց ծիծաղը և չեն կարողանում վերադարձնել։ Չի օգնում բարձրագույն կրթությունը կամ աշխատանքային փորձը։ Հազարավոր մարդիկ կորցնում են իրենց ծիծաղը, քանի որ անում են բաներ հասարակության կարծիքից դրդված։ Հայաստանում շատերն են կորցրել իրենց ծիծաղը, բայց կեղծ ժպտում են ու ուզում են ցույց տալ, որ ամեն ինչ կարգին է։ Մի թող մարդկանց խլել ծիծաղդ նրանք անում են դա առանց հասկանալու։ Եթե արդեն կորցրել ես ծիծաղդ մի ձևացրու, որ ամեն ինչ կարգին է։ Օգնություն խնդրիր նրանցից, ովքեր ժամանակին կողքիդ են կանգնել ու աջակցել են քեզ։

Սովորում եմ․․․

Տեքստային աշխատանք

1․Շարունակի՛ր հետևյալ մտքերը: Այժմ աշխատի՛ր քո ձևակերպումները և իմ հարցադրումները վերածել տրամաբանական հաջորդականություն ունեցող տեքստի: Տեքստը պետք է ունենա սկիզբ, ընթացք և ավարտ: Փորձի՛ր տեքստային ձևակերպումդ հետաքրքիր և յուրահատուկ դարձնել:

• Ի՞նչ եմ հասկանում կրթություն ասելով…
• Կիրթ եմ համարում այն մարդուն, որը…
• Ես փորձում եմ դառնալ կիրթ մարդ, որովհետև…
• Կիրթ մարդը չպետք է…
• Երբեմն ես անում եմ այն, ինչ կիրթ մարդը չպետք է անի…
• Որակյալ կրթությունը կօգնի ձևավորել կիրթ հասարակություն, որովհետև…
• Որակյալ կրթությունը…
• Ուզում եմ ստանալ այնպիսի կրթություն, որ…
• Ի՞նչ եմ հասկանում ինքնակրթություն ասելով…
• Ինքնակրթությունը կարևոր է, որովհետև
• Կրթությունը պետք է լինի շարունակական, որովհետև…
• Կրթությունը չի կարող սահմանափակվել դասով, որովհետև…
• Սովորում եմ սովորել…
• Մեդիան օգնում է ինձ սովորել…
• Ես սովորում եմ, որ…
• Վստահ եղե՛ք, ես շատ բան կփոխեմ…

2. Տեքստիդ համար դիպուկ և գրավիչ վերնագի՛ր ընտրիր:

ՈՐՏԵՂ Է ՍԿՍՎՈՒՄ ԵՎ ԱՎԱՐՏՎՈՒՄ ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ

Կրթություն ասելով հասկանում եմ տարբեր (քեզ պիտանի և հետաքրքրող) ոլորտներում ինֆորմացիայի տիրապետելու կարողությունը։ Կիրթ եմ համարում այն մարդուն, որը յուրաքանչյուր անձի հետ ունի յուրահատուկ շփման ձև ըստ տվյալ անձի մտածելակերպի։ Իրեն ոչ ոքից բարձր չի դասում, եթե նույնիսկ տվյալ ոլորտի հետ կապված տիրապետում է ավելի շատ ինֆորմացիայի քան դիմացինը, բաց է քննադատությունների և նոր ինֆորմացիայի առաջ։Ես փորձում եմ դառնալ կիրթ մարդ, որովհետև դրական եմ համարում կիրթ լինելը ու կարծում եմ, որ կիրթ մարդիկ հասարակությանը օգուտ են բերում։ Կիրթ մարդը չպետք է վիճի դիմացինի հետ, եթե նույնիսկ վստահ է, որ ինքը ճիշտ է։ Երբեմն ես անում եմ այն, ինչ կիրթ մարդը չպետք է անի` չեմ լսում դիմացինիս նախքան ենթադրությունները անելը։Որակյալ կրթությունը կօգնի ձևավորել կիրթ հասարակություն։ Որակյալ կրթությունը միայն ուղղագրությունն ու թվերը չեն։ Որակյալ կրթությունը մարդուն իր ցանկացածը սովորելու հնարավորություն տալն է։ Մարդ չի կարող որակով անել այն ինչ չի սիրում։ Տհաճություն զգալով մաթեմատիկա կամ պատմություն սովորելը չի կարող որակյալ կրթություն համարվել։ Այն ինչ ես անգիր կանեմ այսօր չեմ հիշի վաղը։ Ուզում եմ ստանալ այնպիսի կրթություն, որը կօգնի բավարարված զգալ գիտելիքի առումով և բավականաչափ գումար վաստակել լիարժեք ապրելու և որոշ վայելքների համար։ Չեմ կարծում, որ թեորեմ հիշելը կամ x-ը գտնելը երջանկության զգացողություն կբերեն ինձ։

Ինքնակրթություն ասելով հասկանում եմ որևէ ոլորտում առանց ինչ-որ մեկի օգնության ինֆորմացիա ձեռք բերելու կարողությունը։ Ինքնակրթությունը կարևոր է, որովհետև առանց ինքնակրթվելու հնարավոր չէ ինչ-որ ոլորտում զարգանալն ու մասնագիտանալը։ Կրթությունը պետք է լինի շարունակական, որովհետև աշխարհը անընդհատ զարգացում է ապրում ու միշտ սովորելու բան կգտնվի։ Մարդիկ, ովքեր բաց չեն նոր ինֆորմացիայի առաջ գոյատևելու խնդիր կունենան։ Կրթությունը չի կարող սահմանափակվել դասով, որովհետև մարդը պիտի կրթվի միշտ։ Դասից առաջ հետո և ընթացքում։ Կրթությունը չի սկսում և ավարտվում դպրոցում կամ համալսարանում։

Սովորում եմ սովորել, քանի որ հնարավոր չէ ապրել առանց սովորելու։ Սկզբում պիտի սովորես հաճույքով սովորել ու հստակ գիտակցել, թե ինչ պիտի սովորես ու ինչի համար։ Չես կարող արդյունավետ լինել, եթե չես հասկանում ինչպես պիտի օգտագործես սովորածդ։

Մեդիան օգնում է ինձ սովորել։ Մեդիան գլխավոր գործիքն է, որը օգնում է ստանալ յուրաքանչյուր տեսակի ինֆորմացիա։ Կարծում եմ այսօր այն բոլորին է օգնում սովորել։Ես սովորում եմ, որ…Որոշ բաներ սովորում եմ, քանի որ պարտադրված եմ։ Սովորում եմ, որ քննություն հանձնեմ ու «թերթիկ» ունենամ։ Որոշ բաներ էլ սովորում եմ, քանի որ հետաքրքիր է և ուզում եմ։ Վստահ եղե՛ք, ես շատ բան կփոխեմ… Շատ բան կփոխեմ ինձ համար և իմ կյանքում։ Մյուսների համար պատասխանատվություն չեմ կարող կրել։ Յուրաքանչյուր մարդ ինքն է փոխում իր կյանքը։ Չեմ կարող բաներ փոխել դիմացինիս կյանքում։ Կարծում եմ կյանքը կարճ է ինչ-որ մեկին կամ աշխարհը փոխելու փորձեր անելու համար։

3. Կարդում ենք Բորխեսի «Պարացելսի վարդը»։
Քննարկման թեման.

• ուսուցիչ՝ ինչ հատկանիշներ է ունենում
• աշակերտ՝ ինչ հատկանիշներ պիտի ունենա
• աշակերտելու եկած մարդու վերաբերմունքը ուսուցչին. պաշտպանեք կամ պախարակեք աշակերտի վարքը, բացատրեք ուսուցչի վարքը։

Միակ բանը, որ ուսուցչին ուսուցիչ է դարձնում սովորեցնելու կարողությունն է։ Հավատացած եմ, որ կան մարդիկ, ովքեր կարողանում են սովորեցնել և կան մարդիկ, ովքեր գերազանց տիրապետում են ինֆորմացիային, բայց ունակ չեն սովորեցնել։ Միայն որոշակի գիտելիքը և դիպլոմը մարդուն ուսուցիչ չի դարձնում։

Աշակերտը պիտի լսելու ու հասկանալու ունակություն ունենա։

Աշակերտելու եկած մարդը պիտի 100%- վստահություն ունենա ուսուցչի հանդեպ, բայց դժվար է հավատալ, եթե չես տեսել։ Չեմ կարող քննադատել աշակերտին։

Ուսուցիչը աշակերտի մեջ չտեսավ վստահություն։ Հետևաբար նա հասկացավ, որ չի կարող ինչ-որ բան սովորեցնել տղային։

Չեմ քննադատում նրանցից ոչ ոքի։ Ուսուցիչն ու աշակերտը չէին համապատասխանում միմյանց։ Տղային պետք էր մեկը, ով կամացուցեր իր ճիշտ լինելը մինչև ինչ-որ բան սովորեցնելը։ Ուսուցչին պետք էր մեկը, ով լիարժեք վստահություն կունենար ու առանց քննարկելու կաներ այն ամենն ինչ նա կասեր։